Museo dei Diorami

Collezione Dellacà

Sa strangeria (foresteria) fiat su logu aundi biviant is ingegneris e is dirigentis de sa miniera; fabricada prus o mancu in su 1930, est stètia serrada in su 1991 impari a totus is atividadis minerarias. Su fàbricu tenit tres pianus, de 600 metrus cuadrus s’unu. In su bàsciu, chi tenit s’atzessu de intru e de foras, in un’ala de su fàbricu, nci funt is cantinas e su magasinu postus in unu passadìtziu centrali. In su pianu de bàsciu nci funt tres atzessus deretus de foras , unu s’agatat in sa faciada e portat a intru. De innoi si intrat in su passadìtziu, longu cantu su fàbricu, in ambu is partis ddoi funt is aposentus de sa strangeria. In fundu, ddoi at una scala po pesai a susu, e su pianu de susu est fatu cumenti cussu de bàsciu. Oindì in sa strangeria s’agatat una colletzioni de diodami bella meda (colletzioni Dellacà) chi figurant sa vida de is minadoris me is tempus diferentis.

Stòria de sa miniera de Montibèciu

Sa stòria de sa miniera de Montibèciu inghitzat in unu tempus antigu meda, su sterrimentu si connosciat giai in su 1600 a.C.. Sa primu bessida a pillu de su filoni, a levanti, benit de su perìudu romanu. Is sterrimentus mineràrius funt muntonis de minerali chi serbint, chi depint essi aici mannus de giustificai su sfrutamentu industriali Giai sèmpiri su minerali in natura non s’agatat assolu ma impari a s’arroca nomenada “ganga” chi tocat a ndi tirai primu de ddu pòdiri imperai. S’isterrimentu de prumu e zingu de Montibèciu est stètiu manixiau e sfrutau po seculus medas. In su 1848 su Rei Carlo Alberto iat firmau sa primu cuncessioni a Giovanni Antonio Sanna po ndi bogai su mineràli a manera industriali. Nci fiant chilòmetrus meda de gallerias, putzus e fornellus chi andànt dae unu livellu a s’àteru de is minieras. Ndi bogànt prumu, prata e zingu e po fintzas unu pagheddu de oru. Sa Sardigna, fintzas de s’inghitzu de sa tziviltadi, est stètia ritènnia una produsidora arrica de mineralis. Non nci funt logus chi me is sèculus no ant tentu calincunu traballu mineràriu, po circai sterrimentus de metallus o pedras po bellesa. Est stètia pròpriu una pedra niedda e luxenti, imbirdu vulcànicu nau ossidiana, chi at assegurau sa presèntzia de is òminis de su Neolìticu in Sardigna. Imperendi s’ossidiana, capassu de su VI millènniu a.C., fiat inghitzada s’atividadi de bogadura, de mudadura e commerciali chi, cumentzada de su Monti Arci, est arribbada fintzas a oindì e sighit ancora. Su traballu de is metallus est arribbau a s’acrescimentu prus mannu cun sa tziviltadi nuràgica. In Sardigna nc’est stètia sceti un’ indùstria de importu mannu: cussa minerària. Sa richesa de sa terra fiat aici manna ca meda pòpulus arribbant me is costas de mari, de is etruscus a is pùnicus, de is romanus a is spagnolus fintzas a is pisanus e a is genovesus. Si podit nai chi is primus minadoris funt stètius is òminis de s’ùrtimu neolìticu, chi circànt sceti in su pillu, chena de scorrovonai sa terra, pedras cumenti s’ossidiana (arroca de imbirdu vulcànica), su granitu o su sitzillu, po fai ainas po andai a cassa o po si amparai de is nemigus.